Pensioen: individueel maar toch samen

Dit is de bijdrage van BrightPensioen aan de Nationale Pensioendialoog. BrightPensioen is de eerste pensioeninstelling voor en door zelfstandigen. BrightPensioen biedt pensioenopbouw tegen kostprijs en wordt eigendom van de deelnemers. BrightPensioen is gebouwd op de pijlers ‘Helder, Simpel en Samen’. Onze bijdrage aan de pensioendialoog is dan ook onze gezamenlijke visie, in heldere woorden geformuleerd. We zullen niet uitweiden over technische details en houden deze dialoog graag simpel. Zoals pensioen ook zou moeten zijn.

Wat is pensioen?

Pensioen is inkomen voor de periode waarin je niet langer kunt of wilt werken. Hiertoe zet je tijdens je werkende leven een deel van je inkomen opzij. Pensioen is dus van de deelnemer en van niemand anders. Althans, zo zou het moeten zijn. Maar de meeste Nederlanders hebben geen enkele zeggenschap over hun pensioen. Niet over de hoogte van hun inleg, niet over de datum waarop ze met pensioen mogen en niet over wie dat pensioenvermogen beheert. Daarom juichen wij deze pensioendialoog ook zeer toe. Eindelijk wordt de mening van de deelnemer gevraagd.

Het Nederlandse pensioenstelsel

In Nederland is pensioen te veel gelieerd aan werkgevers en vakbonden. Ons stelsel is ontstaan in de tijd dat werknemers een leven lang bij dezelfde werk­gever werkten. Deze tijd ligt ver achter ons. Werknemers zijn flexibeler, wisselen steeds vaker van baan en werken tussendoor een poosje als zelfstandige. Ons pensioenstelsel is totaal niet aan deze situatie aangepast. Veel werkgevers zien dit graag veranderen, maar met name de vakbonden staan deze verandering in de weg. De termen solidariteit en collectiviteit worden gebruikt – zo niet misbruikt – om alles bij het oude te houden.

Solidariteit en collectiviteit

Niemand is tegen solidariteit, dus wij ook niet. Echter, de verschuivingen van inkomens binnen ons pensioenstelsel hebben niets met solidariteit te maken en druisen daar in sommige gevallen zelfs tegenin (denk aan laaggeschoolden die voor hooggeschoolden betalen). Als er al inkomenspolitiek bedreven moet worden via de pensioenen, dan dient dit te gebeuren via de AOW. Wij zijn wel voor bepaalde aspecten van collectiviteit. Collectiviteit is van belang om de kosten laag te houden. Daarom moeten pensioenuitvoerders collectief beleggen, tegen zo laag mogelijke kosten. Lage kosten geven de beste indicatie voor een goed rendement.

Collectief of individueel eigendom

Echter: er moet geen sprake zijn van collectief eigendom, zoals nu bij de meeste pensioenfondsen het geval is. Het inkomen van iedere Nederlander is individueel. Dus waarom moet het opzij gezette inkomen voor later in een collectieve pot verdwijnen? Deze vorm van collectiviteit vormt juist de kern van onze pensioenproblemen. Doordat er geen individueel eigendomsrecht is, meent de ene generatie meer aanspraak op dit vermogen te kunnen maken dan de andere. Het collectieve eigendom was er de oorzaak van dat in een recent verleden oneigenlijk gebruik is gemaakt van pensioengelden.

Als we naar een stelsel met individuele eigendomsrechten overgaan, verdwijnen onze pensioenproblemen als sneeuw voor de zon. ‘Grepen uit pensioenpotten’ worden onmogelijk. Keuzevrijheid wordt juist wel mogelijk. Het generatieconflict is opgelost en discussies over dekkingsgraden, rekenrentes en indexeren verstommen. Sterker nog: deze termen zullen geheel verdwijnen.

De voordelen van individueel eigendomsrecht

Daarnaast brengt een dergelijk stelsel grote extra voordelen met zich mee. Nederland is één van de rijkste landen ter wereld, we hebben het op één na hoogste pensioenvermogen per hoofd van de bevolking, maar de collectiviteit van ons pensioenstelsel houdt onze economie in gijzeling. Het individualiseren van pensioenpotten kan onze economie enorm helpen. Anders dan nu het geval is, kunnen premies in economisch zware tijden worden verlaagd, en in tijden van economische voorspoed worden verhoogd. Pensioenpotten kunnen desgewenst worden aangewend om onderwater staande hypotheken af te lossen, of mensen in financiële nood meer armslag te geven. Zonder te willen pleiten voor het ‘verjubelen’ van pensioengelden: een individueel stelsel geeft meer mogelijk­heden tot economische sturing.

Het pensioenstelsel van de toekomst

In het pensioenstelsel van de toekomst zeg je tegen je werkgever: “Dit is mijn bankrekening voor mijn salaris. En op deze rekening kan mijn pensioen­premie gestort worden.” Als je vervolgens elders gaat werken of als zelfstandige aan de slag gaat, blijft je pensioen bij de door jou gekozen pensioen­uitvoerder. En wanneer deze niet meer bevalt, kun je overstappen naar een andere. Op deze wijze ben je baas over jouw pensioen en bepaal je zelf op welke manier het uitgekeerd moet worden.

We realiseren ons de problematiek die bij een overgang naar een individueel stelsel komt kijken. Dit mag echter geen reden zijn om het niet in gang te zetten. Het probleem vooruitschuiven is immers al te lang gebeurd. Een individueel stelsel is duurzamer, eenvoudiger en eerlijker. Ook tegenover de generaties die na ons komen. Die hoeven niet voor onze pensioenlasten op te draaien.

Karin, Annemieke en Sjaak