Zelfstandige ‘slapers’ worden bij de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel ten onrechte niet gecompenseerd

Het zal niemand ontgaan zijn: we krijgen een nieuw pensioenstelsel. Er is een compensatieregeling voor het afschaffen van de doorsneesystematiek. Zelfstandigen die in het verleden teveel betaald hebben vissen hierbij achter het net.

Doorsneesysthematiek

Bij de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel wordt de zogeheten doorsneesystematiek afgeschaft. Die systematiek zorgt ervoor dat je als deelnemer bij een pensioenfonds tot pakweg je 45^e te veel betaalt ten opzichte het pensioen dat je daarvoor krijgt, en na je 45^e te weinig. Als je je hele leven pensioen bij een pensioenfonds pensioen opbouwt is dat geen probleem. Dan middelt dat zich immers wel uit. Maar als je ‘ergens’ gedurende die opbouwperiode stopt bij een pensioenfonds – wat het geval is als je zelfstandige wordt – dan heb je te veel betaald, ten opzichte van het pensioen dat je krijgt. En halverwege je werkzame leven, zo rond je 45^e, is dat nadeel dus het grootst.

In bovenstaand plaatje laat de roze lijn zie hoe de opbouw bij een pensioenfonds loopt. De blauwe lijn laat zien boe je vermogen zou zijn opgebouwd als je die premie voor je eigen individuele pensioenpot zou zijn belegd. Het grijze deel is dus wat je teveel betaald hebt als je voortijdig stopt bij een pensioenfonds

Het nieuwe stelsel

In het nieuwe pensioenstelsel spaar je voor je eigen individuele pensioenpot. En daarmee komt er aan die oneerlijkheid een eind. Toen in 2019 bekend werd dat we naar een nieuw stelsel gaan, werd er gecommuniceerd dat er een compensatieregeling zou komen voor de mensen die gedupeerd werden door het afschaffen van die doorsneepremie. Maar wat blijkt nu: mensen die niet meer actief inleggen bij een pensioenfonds krijgen geen compensatie. Als je niet meer actief inlegt bij een pensioenfonds – bijvoorbeeld doordat je zelfstandige geworden bent – dan ben je een zogeheten ‘slaper’ of ‘gewezen deelnemer’ en blijk je gewoon pech te hebben.

Niet gecompenseerd op basis van verleden

Er blijkt niet te worden gecompenseerd op basis van wat iemand in het verleden te veel betaald heeft, maar op basis van wat iemand in potentie in de toekomst te weinig zou kunnen opbouwen. Hoelang en hoeveel je in het verleden bij een pensioenfonds hebt ingelegd, telt vreemd genoeg niet. Het enige dat telt is het peilmoment dat die compensatie toegekend wordt! Bij het ABP is dat bijvoorbeeld 1 januari 2027. Ben je op dat moment aangesloten bij het ABP, dan krijg je compensatie. Ook als dat pas recent is en je nog nauwelijks iets hebt bijgedragen. De FNV waarschuwt daarom ‘op te letten bij een carrièrestap’. Maar ben al eerder zelfstandige geworden – dan vis je achter het net.

Media aandacht

Inmiddels begint bekend te worden hoe dit werkt. De Telegraaf schreef recent dat je moet opletten bij een baanwissel. En in meldpunt Actueel bij omroep Max kwam een voormalig deelnemer van Zorg en Welzijn aan het woord die was zzp’er was geworden en krijgt daardoor compensatie mist. ‘Beter communiceren’ werd als oplossing gegeven. Maar iets wat krom is krijg je niet recht gecommuniceerd. Want waarom zou iemand die al eerder zzp’er is geworden geen compensatie krijgen? Het speelt overigens bij iedereen die gestopt is of minder is gaan werken. Ben mantelzorg gaan verlenen en werk je (tijdelijk) minder? Dan heb je pech. Recent van baan gewisseld en zit je niet meer bij een pensioenfonds? Helaas. En wat te denken van mensen die tegen hun zin ontslagen zijn? Had die gemiste compensatie niet in de ontslagvergoeding meegenomen moeten worden? Het kan zo maar om tienduizenden euro’s gaan.

Onterechte compensatie?

Aan de andere kant: waarom krijgt iemand die net bij een pensioenfonds is aangesloten – en nog amper iets bijgedragen heeft – wél volledige compensatie? De kans is klein is dat je tot aan je pensioen bij dat fonds aangesloten zult blijven. Je kunt ontslag nemen zodra je die compensatie ontvangen hebt. Em als je het een beetje slim plant, kun je zelfs meermaals die compensatie ontvangen, omdat pensioenfondsen op verschillende momenten de transitie maken. Dit is natuurlijk onzinnig, maar het toont wél het kromme en oneerlijke van deze compensatiemethodiek.

Advies Netspar

In 2023 schreef Netspar – het wetenschappelijke pensioennetwerk dat de pensioensector adviseert – in een Board brief: “De overgang dient evenwichtig te geschieden en zonder onevenredig nadeel voor groepen van de deelnemers. Bij de beoordeling wordt gelet op de effecten voor deelnemers, pensioengerechtigden, gewezen deelnemers en gewezen partners”. Gewezen deelnemers – slapers dus – worden echter buiten beschouwing gelaten.  Eerlijker en logischer is de compensatie te baseren op wat deelnemers daadwerkelijk hebben opgebouwd. Zij hebben te weinig gekregen voor hun inleg en zijn aantoonbaar gedupeerd. Dit moet mogelijk zijn. Pensioenfondsen weten de leeftijd van de (gewezen) deelnemers en hoeveel aanspraken ze hebben opgebouwd.

Waarom worden slapers genegeerd?

Het laat zich raden waarom ervoor gekozen is de slapers niet mee te nemen. Als je de buffers kunt verdelen onder minder mensen, dan krijgen die mensen meer. Daarnaast zijn slapers, in tegenstelling tot werkenden (via vakbonden) en gepensioneerden (via ouderenbonden), niet georganiseerd. Er is geen belangenvereniging voor slapers. En wie zich het hardst roert krijgt het meest. Maar het is buitengewoon oneerlijk. Of je op het moment van de overgang naar het nieuwe stelsel wel of niet actief inlegt bij het pensioenfonds zou niet de doorslaggevende factor moeten zijn. Wél wat je in het verleden hebt bijgedragen

Het wordt de hoogste tijd dat de slapers wakker worden. Want ook zij hebben recht op compensatie. Is er iemand in politiek Den Haag die hier vragen over wil stellen?