Zo pervers is de solidariteit in ons pensioenstelsel

Uit cijfers die het CBS vandaag naar buiten bracht blijkt dat de levensverwachting van hoogopgeleide 65-jarigen de afgelopen jaren is toegenomen, terwijl die van laagopgeleiden gelijk bleef. Het verschil in levensverwachting was in de periode 2015/2018 bij vrouwen ruim vier jaar; bij mannen was dit ruim vijf jaar. Het verschil in gezonde levensverwachting is zelfs ruim zes jaar!
Ondanks deze kloof zijn het de hogeropgeleiden die gemiddeld acht maanden eerder stoppen met werken, zo bleek eerder deze week al uit het nieuws. Een verschil van acht maanden lijkt misschien niet zo groot, maar als je ook het verschil in levensverwachting in ogenschouw neemt, komt aan het licht hoe oneerlijk ons pensioenstelsel is.

Het verschil is (veel) groter

Gemiddeld mogen we in Nederland 18,5 jaar van ons pensioen genieten. Mensen met een lagere opleiding werken echter langer door en hebben na hun AOW-gerechtigde leeftijd korter te leven. En dit met meer gezondheidskwalen. Een lager opgeleide komt dus hooguit tot twee-derde van die periode. Maar hij of zij betaalt wel voor die 18,5 jaar. En dat alles onder het mom van solidariteit.

Perverse solidariteit

Waar solidariteit normaliter betekent dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen, is het in ons pensioenstelsel andersom. Er vindt een herverdeling van pensioengeld plaats van laag opgeleid naar hoog opgeleid. De zwakkere subsidieert de sterkere. De minder gezonde de gezondere en de lager opgeleide de hoger opgeleide. En nu blijkt de lager opgeleide ook in absolute zin langer door te moeten werken. Bovendien beginnen lageropgeleiden eerder met werken en ze betalen – vanwege de doorsneepremie – ook in absolute zin meer voor hun pensioen.

Draagvlak zal verdwijnen

Pensioen is een verzekering tegen het langlevenrisico. Of we het leuk vinden of niet: door ontwikkelingen op gebied van biotechnologie kunnen we steeds beter iemands levensverwachting voorspellen. We kunnen onmogelijk blijven doen alsof het langlevenrisico voor iedereen even groot is.  Het draagvlak voor de zogenaamde solidariteit zal steeds verder afbrokkelen. Zou jij één dag per week werken voor je pensioen als je weet dat je het nooit zult meemaken?

Hoe kan het eerlijker?

We weten dat sommige (groepen) mensen een kortere levensverwachting hebben dan andere. Door op een individuele manier naar de levensverwachting te kijken, kunnen mensen met een kortere levensverwachting – zoals lager opgeleiden – wél eerder met pensioen. En voor iedereen die denkt dat dit nog ver van je bed is: het bestaat al. De Engelse term is Enhanced Annuity. Mocht dit naar Nederland komen, dan legt dat een bom onder de solidariteit. Maar omdat het om perverse solidariteit gaat, is dat misschien helemaal niet erg.