Peter Verhaar: Financial Disruption in de pensioenwereld

Veel bedrijfstakken worden grondig door elkaar geschud. Denk maar eens aan de reiswereld, de taxiwereld of de warenhuizen. En dat opschudden is uiteindelijk erg goed voor ons consumenten, want dit soort bedrijfstakken worden gedomineerd door enkele aanbieders die vaak de markt onderling verdelen en de kosten, vaak verdoezeld, hoog houden.

Disruptive behaviour

Ik denk dat niemand nog terugdenkt aan de tijd dat je bij een reisbureau een vliegticket moest regelen. Wat kostte dat veel tijd en wat waren de tickets duur. En hoe vervelend het ook is voor medewerkers van V&D of Blokker, we zoeken én kopen steeds meer goedkoop online of via gespecialiseerde zaken. Wie de consument niet serieus neemt, die gaat er aan. En de valse romantiek kan de consument op de keper beschouwd gestolen worden. Nieuwe toetreders die het de bestaande orde lastig maken. Het wordt ‘disruptive behaviour’ genoemd en de financiële wereld gaat er nu ook mee te maken krijgen.

Uitdager van de bestaande orde

Ik heb met Alex Vermogensbank mijn reputatie verdiend als ‘uitdager van de bestaande orde’ en het was een succesvolle aanval. Ik weet waarover ik praat. Het heeft alles te maken met de onderliggende trend in de financiële wereld om meer ‘zelf te doen’ , om meer eigen verantwoordelijkheid te nemen. Het ironische is dat dit de bekende ‘geest uit de fles’ is. Banken hebben veel handelingen verschoven naar de klant uit kostenoverwegingen, maar worden nu geconfronteerd met veel mondiger klanten, die het bankproduct nu, door eigen ervaring en de vele vergelijkingssites, op waarde kunnen schatten.

Zelf doen

En die klant bemerkt dat de ‘keizer eigenlijk geen kleren aanheeft’. Dat bankproducten niet zó moeilijk zijn dat zij zo’n hoge marge eisen, dat bankieren natuurlijk een vak is, maar dat het vak overgewaardeerd is omdat de bankiers de producten expres ingewikkeld maakten. En dat niet alle financiële innovatie ook een positieve bijdrage aan de maatschappij levert! Het ‘zelf doen’ heeft ook de pensioenwereld bereikt en de lancering vandaag van BrightPensioen is daarvan een mooi voorbeeld.

Verandering in de pensioensector

Tot nu toe leek de sector immuun voor verandering, maar het is een bedrieglijke rust. Maar wat moet het heerlijk rustig zijn geweest bij de pensioenfondsen: klanten die niet weg kunnen als ze ontevreden zijn, een overheid die maatregelen neemt om de bestaande orde te beschermen en voor de consument bepaalt hoeveel pensioenpremie afgedragen moet worden en hoeveel pensioen je daarvoor krijgt, geen enkele druk om de kosten te beperken, jonge deelnemers die willens en wetens moeten opdraaien voor oudere deelnemers die veel langer blijven leven en daarvoor in het verleden veel te weinig betaald hebben.
Maar eindelijk lijkt er iets te veranderen. Het zijn de bedrijven die het niet meer pikken. Zij willen geen blanco check meer uitschrijven en gedwongen worden bij te storten als het even tegenzit. Zij zien dat werknemers niet meer hun hele leven bij één bedrijf willen of kunnen werken en vragen daarom aan werknemers om ook een deel van de risico’s te dragen. Bedrijven stappen over van ‘defined Benefit’ , waarbij het pensioen ‘tussen aanhalingstekens’ zeker is, naar ‘defined contribution’, waarbij de in te leggen premie zeker ‘zeker’ is, maar het te behalen pensioen afhankelijk is van de financiële markten.

Individueel pensioen

De bedrijven maakten daarmee ook een einde aan het sprookje van een ‘gegarandeerd pensioen’. Een koude douche voor veel mensen, maar wel de realiteit. Er zijn altijd en overal risico’s, dus maak ze maar helder. Dus de werknemer werd ruw wakker geschud. Als er toch geen garantie zijn, waarom dan coûte que coûte een collectief pensioenfonds en niet een eigen individuele pensioenrekening, zoals een spaarrekening, waarop de werkgever en werknemer geld storten en daarop sparen en/of beleggen? Dat laatste kan samen of individueel, net wat je wil of waar je je comfortabel bij voelt. Als ik de tijdgeest probeer aan te voelen, dan merk ik dat werknemers en vooral ZZP’ers zichzelf afvragen wat het nut van een pensioenfonds is. Mensen willen niet meer klakkeloos hun salaris in een ‘black box’ stoppen, zonder dat zijn precies weten wat de uitkomst voor hen is. Dat doen zij ook niet met hun vakantiegeld.
Helaas zitten de meeste mensen nog in een verplicht pensioenfonds en het zijn met name de bedrijfstakpensioenfondsen – en dat zijn de grootste fondsen in Nederland, zoals ABP en PFZW – die daar blijkbaar nog niet aan toe zijn. Ze houden onder druk van de vakbonden en de pensioenlobby, de Pensioenfederatie, star vast aan de verplichting om mee te doen, ook al wil je dat helemaal niet. En individuele pensioenrekeningen waar je zelf de baas over bent, is helemaal een gruwel. We moeten en zullen alles collectief delen, ook al weet een werknemer niet wat dit voor hem of haar betekent.
En die mensen zullen al helemaal niet begrijpen waarom de baas van het ABP en PFZW bijna 8 ton verdienen en in de top 10 van wereldwijd best betaalde pensioenbestuurders staan. Zeker niet als zij regelmatig horen dat de kosten van de pensioenfondsen eigenlijk te hoog zijn. Ik zal dus maar niet ingaan op de mooie goedbetaalde baantjes van veel vakbondsbestuurders bij de pensioenfondsen.

Kosten

O jee, ik heb het woord ‘kosten’ laten vallen. In de pensioenwereld is dat het grote taboe. Uit alle onderzoeken blijkt dat kosten een grote impact hebben op het te behalen pensioen. Het lijkt zo weinig, 1% per jaar, maar gerekend over 20 tot 30 jaar, en bij pensioen moet je zolang denken, scheelt het gauw 25%. Volg Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt maar eens op Twitter. De jaarlijkse uitvoeringskosten en vermogensbeheer kosten 20% van de ingelegde premies. Ik weet het, het is niet helemaal een eerlijke vergelijking, maar koppelen aan belegd vermogen is dat óók niet.

Een vast bedrag per jaar

Daarom rekent BrightPensioen een vast bedrag per jaar, omdat ons werk niet toe- of afneemt als uw pensioenvermogen toeneemt. Veel concurrenten rekenen een percentage over het gespaarde bedrag. In het begin is dat natuurlijk heel weinig, maar aan het einde van de rit is het heel veel. We zijn dus niet voor iedereen voordelig. Maar het is wel een nieuw verdienmodel, het is echte ‘financial disruption’.

Eigen verantwoordelijkheid

Bij BrightPensioen geloven we in eigen verantwoordelijkheid. Mensen hebben bij ons een eigen pensioenrekening. U bepaalt zelf hoeveel premie u stort en de resultaten van de beleggingen bepalen uw uiteindelijke pensioen. Dat beleggen doen we via een zeer goedkoop indexfonds, dus geen peperdure Amerikaanse vermogensbeheerders, waardoor we toch een beetje collectief beleggen. En als u een tijdje geen premie wilt of kunt storten, misschien wilt even wat geld in uw zaak stoppen of wat aflossen op uw hypotheek, dan niet (het zal wel uw pensioen verlagen en dat zullen we u ook echt melden). Dus géén garanties, wél volledige zeggenschap. En onderschat die zeggenschap niet.
Ik hoor maar al te vaak met name de politiek hard roepen dat pensioenfondsen geld in allerlei zaken moeten stoppen. Denk aan infrastructurele zaken of hypotheken. En laatst mevrouw Kroes, die vindt dat pensioenfondsen meer geld in buitengewoon risicovolle start-ups moeten stoppen. Pensioenfondsen zijn er om rendement voor u te maken, niet meer, niet minder. Het is geen staatsruif waaruit naar believen gegraaid kan worden.

Lancering BrightPensioen

Vandaag wordt Brightpensioen gelanceerd. Zijn we daarmee klaar? Is de klus geklaard? Kan Brightpensioen de ‘booking.com’ worden van de pensioenwereld? Nee, er is nog veel werk aan de winkel en daar moeten ook wat wetten voor veranderd worden. Zo mogen wij alleen in pijler 3 werken en niet in pijler 2. Het is verboden om Brightpensioen een pensioenfonds te noemen. Toch kan iedereen op z’n klompen aanvoelen dat beide pijlers naar elkaar toegroeien. Dat is van belang, want Brightpensioen mag u alleen helpen in de zogenaamde opbouwfase. Op de pensioendatum dient u nu in één keer een pensioen-annuïteit aan te kopen bij een verzekeringsmaatschappij. Dit maakt u zeer gevoelig voor de rentestand en u moet afscheid van ons nemen. Een vreemde gang van zaken, niet?

Langleven-risico

Daarnaast is het verboden om risicodragend door te beleggen als de uitkeringsfase is ingegaan. Heel dom, want u hoopt na uw pensionering echt nog een aantal jaren te leven en dan is het heel verstandig om nog een deel in aandelen te beleggen. Het zal uw aanmerkelijk pensioen verhogen. Ja, over dat leven na de pensionering is ook nog wel wat te zeggen. De ZZP ‘er moet nu zelf de financiële gevolgen van zijn ‘langleven-risico’ inschatten, misschien met een beetje hulp van een rekentool van BrightPensioen.
Ik denk dat er nog veel te winnen is als dit risico kan worden verzekerd. Dit zou onderling kunnen, dat is wél een nuttige solidariteit, of via een verzekeringsmaatschappij. Dat is namelijk hun kernexpertise. Ik vind sparen voor pensioen niet iets ingewikkelds. Ik denk dat de sector met al haar verkokerde belangengroepjes het complex heeft gemaakt. Lees het rapport van de SER in het kader van de Nationale Pensioendialoog maar eens. Het is een gedrocht, je ziet de pensioenpolder zenuwachtig heen en weer draaien hoe de status quo te handhaven.

Helder en eerlijk communiceren over pensioen

Dát was voor mij dé reden om mij aan te sluiten bij het initiatief van BrightPensioen. Er dient iets te veranderen in pensioenland. Pensioen is voor heel veel mensen cruciaal. Dat weten mensen echt wel, maar ze kunnen er weinig mee. Het is niet alleen desinteresse in pensioen, dat willen de bestaande partijen ons graag wijsmaken, maar ook de onwil om helder en vooral eerlijk te communiceren over pensioen. Brightpensioen gaat dat anders doen, daar zal ik op toezien en daar mag u mij aan houden.
Ik dank u voor uw aandacht.