Journalistiek platform Follow the Money (FTM) is in samenwerking met Investico en Europese media een dossier gestart over Europese beleggingsfondsen die zichzelf “donkergroen” (artikel 9) noemen. Hoe groen zijn deze fondsen echt? Bijna de helft blijkt in de fossiele industrie of de luchtvaart te investeren. Hoe kan dat? En hoe zit het bij Bright?

SFDR-wetgeving

Tot voor kort kon iedereen een label ‘duurzaam’ op een ETF plakken, zonder dat daarvoor regelgeving bestond. Hierin brengt de SFDR-wetgeving verandering. SFDR staat voor Sustainable Finance Disclosure Regulation en heeft als doel om beleggers beter te informeren op het gebied van duurzaamheid. Zo moet er meer inzicht komen in het duurzaamheidsbeleid, duurzaamheidsrisico’s en de negatieve impact van beleggingen. Ook moet elke financiële instelling duidelijk communiceren of hun producten rekening houden met ecologische en sociale kenmerken en/of duurzame doelstellingen hebben. De markt heeft aan de hand van de regelgeving een versimpelde classificering gemaakt, namelijk grijze (artikel 6), lichtgroene (artikel 8) en donkergroene (artikel 9) beleggingen.

Do not significantly harm principle

Donkergroene fondsen zouden niet in olie- en gasbedrijven moeten beleggen. Dit is (logischerwijs) in strijd met het ‘do not significantly harm principle’ uit bovengenoemde SFDR-wetgeving. Het lijkt erop dat fondsbeheerders willen meeliften op ‘de groene golf’, totdat de SFDR-wetgeving volledig live is. Inmiddels zien we dat grote ETF-issuers alweer miljarden naar zogeheten artikel 8 producten aan het ‘downgraden’ zijn. Zij geven de toezichthouder de schuld, omdat zaken niet duidelijk zouden zijn… Pot verwijt de ketel. Wij hebben vanaf begin af aan benoemd dat wij een artikel 8 fonds zijn, zoals te vinden in onze prospectus. De bedrijven in onze ETF’s zijn misschien geen ‘game changers’, maar scoren wel beter op duurzaamheid dan sectorgenoten.

Beleggingen en beleid bij Bright

Hoe zit het met onze eigen beleggingen en beleid? Wij hebben een passief beleggingsbeleid waarbij we breed gespreid beleggen en niet proberen met ‘stockpicking’ of ’timing’ de markt te verslaan. Er zijn verschillende onderzoeken die aantonen dat timing op de lange termijn niet mogelijk is (ook wel de efficiënte markt hypothese genoemd). Bright is in 2015 gestart en op dit moment hebben wij een relatief klein fondsvermogen van zo’n 300 miljoen euro. Daarom beleggen wij in ETF-fondsen gecombineerd met green bonds, waarbij we duurzame ETF’s selecteren. ETF’s zijn ‘mandjes van aandelen’. We kiezen dus wel zelf het mandje, maar kunnen niet de inhoud van dit mandje bepalen. Door op deze manier te beleggen (met ons huidige formaat) kunnen we ons pensioen betaalbaar houden.

De ETF-fondsen waarin wij beleggen, worden beheerd en samengesteld door partijen als Amundi en iShares, die zelf weer een onderliggende benchmark volgen. De grootste partij die deze benchmarks maakt is MSCI. Zij selecteren de bedrijven voor deze indexen op basis van hun (ESG) research en spreiden de beleggingen over de gewenste regio’s en sectoren. Wij hebben tot nu toe de (meest) duurzame varianten hiervan geselecteerd. Dit waren voor lange tijd de SRI-indexen (Socially Responsible Investing). Deze doen aan strenge uitsluitingen. Toch zitten er (nog) bedrijven in waarbij je je vraagtekens zou kunnen zetten (zoals energieproducent Enel, verderop meer).

Ons duurzaamheidsverslag

In 2021 en 2022 hebben wij veel tijd besteed aan het in kaart brengen van de duurzaamheid van ons fonds. Een enorme klus, omdat we indirect in honderden bedrijven beleggen waarvan veel duurzaamheidsdata bleek te ontbreken. Volgend jaar zal rapporteren op duurzaamheid waarschijnlijk verplicht gaan worden voor uitgevers van duurzame financiële producten. Wij willen hier niet op wachten.

Uiteindelijk kwamen we erop uit dat alleen de CO2-uitstoot data compleet genoeg was voor een rapportage. Deze resultaten hebben wij gepubliceerd in ons eerste duurzaamheidsverslag. Hierin benoemen wij ook het probleem dat FTM ziet; groene fondsen waarin toch fossiele bedrijven zitten.

Zo kun je bijvoorbeeld vraagtekens zetten bij iShares MSCI EMU Paris-Aligned Climate UCITS ETF, omdat het voor een deel (1,16%) investeert in Italiaanse energieproducent Enel. Dit is een traditioneel energiebedrijf dat 43% fossiel gebruikt voor hun activiteiten. Waarom dan toch in de ETF? Het percentage ligt in lijn met de criteria van de PAB index: “All companies deriving 50% or more revenue from thermal coal based power generation, liquid fuel based power generation and natural gas based power generation” (document, pagina 7). Simpeler gezegd: het is (nog steeds) in lijn met de klimaatdoelstellingen van Parijs.

Ook al voldoet Enel aan de regels en halen ze zelf geen olie of gas uit de grond: het bedrijf gebruikt wel een flink deel fossiele brandstoffen voor de elektriciteitsopwekking. Dus waarom dan überhaupt dit bedrijf in een duurzame index opnemen? Omdat de algemene opvatting toch nog is dat spreiding over zoveel mogelijk sectoren het ‘beste’ is.

In ons totale fonds (het Bright LifeCycle Fonds) zit gelukkig minder dan 1% aan bedrijven die omzet genereren met fossiele activiteiten (per 31-12-2021). Fossiele activiteiten zoals omschreven in de SFDR-wetgeving (pagina 53, punt 11). En deze activiteiten zijn deels al gelimiteerd, omdat MSCI het volgende uitsluit in haar SRI Reduced Fossil Fuel index: het mijnen van thermische kolen, het extraheren van (on)conventionele olie en gas, stroom opwekken door thermische kolen, olie of gas of het opslaan van fossiele brandstof ten behoeve van energie.

Bekijk het duurzaamheidsverslag 2021

Bekijk het duurzaamheidsverslag 2022

Onze invloed

Het is hoe dan ook absurd dat fondsen zichzelf classificeren (of hebben geclassificeerd) als artikel 9 product, terwijl ze dit niet zijn. Want het stukje ‘do not significantly harm’ is daar (nog) niet van toepassing. iShares en Amundi zijn hier deze maand dan ook op teruggekomen en zijn massaal aan het downgraden naar artikel 8. Wij ontvingen een brief dat de iShares MSCI EMU Paris Alinged vanaf 1 december ook wordt aangemerkt als artikel 8. Natuurlijk blijft deze ETF wel de Paris Aligned Benchmark volgen, wat onder andere betekent dat de opgenomen bedrijven per jaar gemiddeld 7% minder emissies moeten uitstoten dan het jaar ervoor.

De massale downgrade van artikel 9 fondsen naar artikel 8 lijkt een stap in de richting van meer transparantie in de markt en een eerlijker beeld naar beleggers. Maar of er inhoudelijk ook iets gaat veranderen, blijft de vraag. Onze invloed hierop is beperkt, maar dat betekent niet dat we niks doen. Komend jaar proberen we het gesprek aan te gaan met ETF-uitgevers over de samenstelling en keuzes die worden gemaakt. En ook de samenwerking te zoeken met partijen waarvan de neus dezelfde kant op staan. Een update hierover volgt. Daarnaast analyseren we meerdere keren per jaar onze samenstelling. Als blijkt dat het duurzamer kan (tegen reële kosten), dan voegen we de meer duurzame beleggingen geleidelijk toe en bouwen het aandeel van de minder duurzame vergelijkbare beleggingen af binnen het fonds. We meten ook minimaal jaarlijks de gehele portefeuille op duurzaamheidsindicatoren en kijken naar wat de uitgevers hierover publiceren.

Impact met green bonds

Uit de rapportage voor ons duurzaamheidsverslag volgden drie belangrijke conclusies. 

1. Beleggingen hebben een grote invloed op de wereldwijde uitstoot.
2. Lichtgroene ETF’s zijn stukken beter dan de grijze ETF’s.
3. De groene obligaties in ons fonds dragen bij aan een duurzamere wereld door de financiering van groene projecten.

En in die groene obligaties (green bonds) beleggen wij een fors deel van het fondsvermogen. Het neutrale profiel: 35% – 55% (ruim 87 miljoen euro, 31 oktober 2022) en het defensieve profiel: 60% – 80% (ruim 10 miljoen euro, 31 oktober 2022). Green bonds zijn groene schuldpapieren die overheden of bedrijven uitgeven om windmolenparken op te zetten, de natuur te herstellen of duurzame infrastructuur op te zetten.

Zelf volledig bepalen in welke individuele bedrijven we beleggen kan pas als we een eigen index kunnen samenstellen. Dit brengt voor een relatief klein fonds als dat van ons nog te veel kosten met zich mee. Daarvoor moeten we eerst groter worden. Gelukkig groeien we hard, dus dat moment komt steeds dichterbij.

Tip: tool om fondsen te doorzoeken

Wil je specifieke fondsen doorzoeken? Investico heeft op haar website een tool gezet waarmee je fondsen kan doorzoeken op fossiele beleggingen. Dit gaat om fondsen die zich als donkergroen (artikel 9) hebben aangemerkt op 30 juni 2022. Vul in de zoekbalk van de tool het identificatienummer (ISIN) in van de ETF in kwestie. In het Bright LifeCycle Fonds zitten twee ETF’s die zich als donkergroen hadden gelabeld:

• LU1861134382 (ISIN) – Amundi MSCI World SRI PAB ETF
• IE00BL6K8D99 (ISIN) – iShares MSCI EMU Paris-Aligned Climate ETF

iShares heeft haar ETF per 1 december opnieuw geclassificeerd naar lichtgroen (artikel 8). ETF uitgever Amundi heeft aangekondigd hetzelfde te doen. De exacte datum is ons nog niet bekend.